Daan Lemaire, schilder in glas

Het glasbeeld is in wezen sierkunst. De glaskunstenaar die dit bij voorbaat wil ontkennen vervalt meestal in willekeurige gedrochten. Of de gewildheid in zijn werk (als poging om uit de 'sier' te breken) wordt zo uitgesproken dat het beeld zelf slechts een lijdzaam en suf onderdaan wordt van dat al te straffe voornemen: plan gelukt, maar beeld helaas gesneuveld.

Dat glassculptuur in wezen sierkunst is, wordt te overdreven begrepen door de vele glasgaleries in den lande, en helaas ook zo letterlijk. Daar waar u de vele zoete snoepjes voelt trekken en ziet lonken naar uw ogen zult u de glassculpturen van Daan Lemaire niet snel tegenkomen. Te robuust en te eigen zijn deze. En ook te sterk bewust van de vele mogelijke verleidingen van het glas.
Deze man is schilder èn glaskunstenaar. Zijn schilderijen en voornamelijk zijn gouaches voeden zijn glasbeelden, en omgekeerd werkt het glas weer terug naar zijn schilderijen. Een solide basis. Ik heb het zelf genoteerd, toen ik met de videocamera op zijn huid enkele jaren geleden registreerde hoe uitgebreid hij allerlei glazen kleurstaaltjes van de fabriek over elkaar heen legde en tegen het invallende raamlicht hield, om zo de verschillende kleurmengingen te kunnen vergelijken. Al mopperende dat het 'nieuwe Amerikaanse glas zo hard van kleur was, vergeleken met het oude Oost-Europese', dat helaas niet meer geleverd wordt.

Daan Lemaire is een kunstenaar die als schilder de 'sier' van het glas slechts langzaamaan is gaan accepteren als een te respecteren kunstterrein. Pas nadat hij zijn ruimte en zijn regels had veroverd om zijn schildersverbeelding carte blanche te kunnen geven binnen de vele mogelijkheden die de techniek van het glas-appliqué biedt. Met de verbeeldingskracht zijn we in de wondertuin beland waar zelfs sons de goden worden gesignaleerd die er hun scheppingskracht moeten halen.

Zijn techniek van het glas-appliqué gebruikt twee dunne lagen gekleurd glas, gelijmd tegen de beide zijden van een heldere glaskern. Beide gekleurde kanten zijn samengesteld uit vele passend uitgesneden partijen, waarmee in één glasbeeld vele verschillende kleurmengingen kunnen worden gemaakt. Een beeld van Lemaire schat ik al gauw op zo'n 30 tot 40 verschillende kleurtinten, kristalhelder en intens van kleur. Fijne gedoseerde kleurmengingen sterven niet uit in het glas, waar dat in olie- of acrylverf wel kan gebeuren, maar ze geven het glasbeeld juist de mogelijkheid tot een heldere subtiliteit die in de andere kunsttoepassingen niet te realiseren is. Jacoba van Heemskerck eindigde haar oeuvre niets voor niets met het glasinlood, in haar zoektocht naar de grootst mogelijke transparantie. en niet toevallig koos en verzamelde de abdij van Cluny vele massa's edelstenen en diamanten om het ideale licht van de schepper in deze wereld te laten weerschijnen. Het licht Gods.

Sierkunst dus, want het oog wordt werkelijk verwend door de transparante kleurwerking van het glas. En de verleiding voor de sensibele glaskunstenaar om het hier maar bij te laten is dan ook groot. Niet bij Daan Lemaire, die in de laatste jaren steeds duidelijker alle hoeken van de kamers van zijn verbeelding is gaan gebruiken. Om zo tot heel uitgesproken beeld- en kleurvormen te komen die ondanks hun eigen kracht -en vaak dankzij-, ook het beeld in zijn geheel mee helpen opbouwen. Hierin balanceert hij op het scherp van de snede: in enkele beelden laat hij rococo-achtige omtrekvormen ontstaan, die als grillige handen of takken omhoog kronkelen, om in een volgende serie beelden weer gas terug te nemen met meer ingehouden vormen of kleurgebruik toe te passen en door de contrasten zachter te houden.

Met deze zwenkende bewegingen binnen zijn werk verovert hij de vrije ruimte waarin zijn verbeelding kan zwerven en zoeken, zich kan hechten en los kan laten. Zijn kleurlijnen binnen in de beelden (ontstaan door uiterst lichte maar soms ook zwaardere contrasten) zijn ademloos spannend om te volgen en ze blijven lang verrassen.
Door zijn glasbeelden zweven verwijzingen naar bomen, landschappen, luchten of mensfiguren, maar zo terloops dat niets hiervan het gehele beeld kan domineren. Wel verwerft de kleurentoverij hiermee een bindende kracht, omdat het werk zo stevig op zijn voeten blijft staan. Het materiaal van het glasbeeld en de losse, zwervende verbeelding zijn onscheidbaar in de glassculpturen van Daan Lemaire. Ze vormen samen de glassculptuur.

De laatste tijd hanteert Daan Lemaire een nieuwe en lossere techniek, die van het gefused glas. Verschillende kleurpartijen en kleurlagen van glas worden dan over elkaar gerangschikt en in de oven enkele malen met elkaar versmolten. De kleuren vloeien bij deze techniek meer ineen dan met het glasappliqu'e. Er is zo een lossere manier van schilderen mogelijk.

Fons Heijnsbroek